આધાર સેન્ટરનો વ્યવસાય કેવી રીતે શરૂ કરવો
જો તમે એવું કંઈક કરવાનું વિચારી રહ્યા છો જે સમાજની સેવા કરે અને રોજગારનો સારો સ્ત્રોત પણ બને, તો આધાર સેન્ટરનો વ્યવસાય તમારા માટે એક શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ બની શકે છે. આજના ડિજિટલ યુગમાં, આધાર કાર્ડ દરેક નાગરિક માટે જરૂરી બની ગયું છે – પછી ભલે તે બેંક ખાતું ખોલાવવાનું હોય, સરકારી યોજનાઓનો લાભ લેવાનું હોય કે મોબાઇલ નંબર મેળવવાનું હોય, આધાર દરેક જગ્યાએ જરૂરી છે. આવી સ્થિતિમાં, લોકોને આધાર સંબંધિત સેવાઓ પૂરી પાડતું કેન્દ્ર ખોલવું એ માત્ર એક આવશ્યકતા જ નથી પણ એક ટકાઉ વ્યવસાય મોડેલ પણ બની ગયું છે.
હવે પ્રશ્ન એ થાય છે કે આ વ્યવસાય કેવી રીતે શરૂ કરવો? આ માટે, સૌ પ્રથમ તમારે UIDAI (યુનિક આઇડેન્ટિફિકેશન ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા) દ્વારા અધિકૃત થવું પડશે. તમે તમારું પોતાનું આધાર નોંધણી કેન્દ્ર ખોલી શકો છો અથવા બેંક, વીમા કંપની અથવા કોમન સર્વિસ સેન્ટર (CSC) દ્વારા આ સેવા પ્રદાન કરી શકો છો. આજકાલ મોટાભાગના આધાર કેન્દ્રો CSC હેઠળ ચાલે છે, જે સરકાર દ્વારા અધિકૃત છે. આ માટે, તમારે પહેલા CSC VLE (ગ્રામ્ય સ્તરના ઉદ્યોગસાહસિક) તરીકે નોંધણી કરાવવી પડશે. તે પછી, જ્યારે તમે UIDAI (UIDAI સુપરવાઇઝર/ઓપરેટર પરીક્ષા) ની જરૂરી તાલીમ અને પરીક્ષા પાસ કરો છો, ત્યારે તમને આધાર સેવાઓ પ્રદાન કરવાની પરવાનગી મળે છે.
આ ઉપરાંત, એક બીજી વાત ધ્યાનમાં રાખવા જેવી છે કે તમે ફક્ત તાલીમ લઈને અને નોંધણી કરાવીને આ વ્યવસાય શરૂ કરી શકતા નથી – તેના માટે આધાર સુરક્ષા ધોરણો અનુસાર કાયમી સ્થળ, સાધનો અને વ્યવસ્થાઓની પણ જરૂર પડે છે. આ બધું થોડું ટેકનિકલ લાગે છે, પરંતુ જો તે તબક્કાવાર કરવામાં આવે, તો આ આખી પ્રક્રિયા ખૂબ જ વ્યવહારુ અને સરળ બની જાય છે.
આધાર કેન્દ્ર વ્યવસાય શું છે
જ્યારે આપણે આધાર કેન્દ્ર વિશે વાત કરીએ છીએ, ત્યારે તેનો અર્થ એક એવું કેન્દ્ર છે જ્યાં સામાન્ય લોકો જઈને આધાર સંબંધિત સેવાઓ મેળવી શકે છે. તેમાં નવું આધાર કાર્ડ બનાવવું, જૂના આધારમાં નામ, સરનામું, જન્મ તારીખ, મોબાઇલ નંબર અથવા બાયોમેટ્રિક અપડેટ કરવું, ઇ-આધાર પ્રિન્ટ કરાવવું જેવી ઘણી સેવાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ કેન્દ્રો UIDAI દ્વારા અધિકૃત છે અને તેમને ચલાવનાર વ્યક્તિને સુપરવાઇઝર અથવા ઓપરેટર કહેવામાં આવે છે.
આધાર કેન્દ્ર વ્યવસાય એ સામાજિક સેવા અને તકનીકી કાર્યનું સુંદર મિશ્રણ છે. એક તરફ, તમે દરેક ગામ અને શહેરના લોકોને ડિજિટલ ઓળખ સાથે જોડો છો, અને બીજી તરફ, તમે દરેક સેવાના બદલામાં ચોક્કસ રકમ કમાઓ છો. સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે આ વ્યવસાય વર્ષમાં 12 મહિના ચાલે છે, કારણ કે આધાર સંબંધિત જરૂરિયાતો ક્યારેય અટકતી નથી. આજકાલ, બાળકોના શાળામાં પ્રવેશથી લઈને વૃદ્ધાવસ્થા પેન્શન સુધી, દરેક જગ્યાએ આધાર ફરજિયાત છે. તેથી, જો તમે તમારા વિસ્તારમાં અધિકૃત આધાર કેન્દ્ર ખોલો છો, તો લોકોની સેવા કરવાની સાથે, તમે આવકનો કાયમી સ્ત્રોત પણ બનાવો છો.
ઘણા લોકો આ વ્યવસાયને સાયબર કાફે, પ્રિન્ટિંગ અથવા અન્ય ડિજિટલ સેવાઓ સાથે જોડીને ચલાવે છે, જે તેમની આવકમાં વધુ વધારો કરે છે. આનો અર્થ એ છે કે આધાર કેન્દ્ર એક એવો વ્યવસાય છે જેમાં સેવા, સ્થિરતા અને આદર ઉપલબ્ધ છે.
આધાર કેન્દ્ર વ્યવસાય માટે શું જરૂરી છે
હવે ચાલો આધાર કેન્દ્ર ખોલતા પહેલા જરૂરી તૈયારીઓ વિશે વાત કરીએ. સૌ પ્રથમ તમારે ઓછામાં ઓછા 100 ચોરસ ફૂટના ક્ષેત્રફળ સાથે કાયમી સ્થળ (દુકાન/વાણિજ્યિક જગ્યા) ની જરૂર છે. આ સ્થળ સ્વચ્છ, હવાદાર અને યોગ્ય બેઠક વ્યવસ્થા ધરાવતું હોવું જોઈએ. જો તમે CSC દ્વારા આધાર કેન્દ્ર ખોલવા માંગતા હો, તો તમારે પહેલા CSC માં નોંધણી કરાવવી પડશે, અને પછી UIDAI દ્વારા આયોજિત સુપરવાઇઝર/ઓપરેટર પરીક્ષા પાસ કરવી પડશે. આ પરીક્ષા NSEIT દ્વારા લેવામાં આવે છે અને ઓનલાઈન છે.
આ ઉપરાંત, તમારે કેટલાક જરૂરી સાધનોની પણ જરૂર પડશે જેમ કે:
એક કમ્પ્યુટર અથવા લેપટોપ (ઓછામાં ઓછા 4GB RAM અને i3 પ્રોસેસર સાથે)
ફિંગરપ્રિન્ટ સ્કેનર (UIDAI દ્વારા પ્રમાણિત)
આઇરિસ સ્કેનર
વેબકેમ (સ્થાપિત ધોરણો મુજબ)
GPS સક્ષમ ઉપકરણ
પ્રિંટર (રંગ)
ઇન્ટરનેટ કનેક્શન
બેકઅપ પાવર માટે UPS
આ સાથે, કેટલાક સોફ્ટવેર અને તકનીકી પ્રક્રિયાઓ સેટ કરવી પડશે, જે UIDAI દ્વારા માર્ગદર્શન આપવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત, આધાર ડેટાની સુરક્ષા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, તેથી તમારે કેન્દ્રમાં CCTV કેમેરા અને બાયોમેટ્રિક ઉપકરણોને સુરક્ષિત રાખવા માટે યોગ્ય પગલાં લેવા પડશે.
તમારે UIDAI ના નિયમો અને માર્ગદર્શિકાઓનું પાલન કરવું જરૂરી છે કારણ કે આધાર ડેટા સંવેદનશીલ છે અને તેની ગુપ્તતા જાળવવી એ સરકારની પ્રાથમિકતા છે.
આધાર સેન્ટર ખોલવા માટે કેટલો ખર્ચ થાય છે
હવે દરેક વ્યવસાય શરૂ કરતી વખતે સૌથી મહત્વની બાબત જે ધ્યાનમાં આવે છે તે છે – તેનો ખર્ચ કેટલો થશે? આધાર સેન્ટર ખોલવામાં પ્રારંભિક રોકાણ તમારા સંસાધનો અને તમે પસંદ કરેલા માર્ગ (CSC અથવા બેંક ભાગીદારી) પર આધાર રાખે છે. જોકે, સામાન્ય અંદાજ માટે, કિંમત કંઈક આ પ્રમાણે છે:
લેપટોપ/કમ્પ્યુટર: ₹25,000 – ₹35,000
ફિંગરપ્રિન્ટ સ્કેનર: ₹6,000 – ₹10,000
આઇરિસ સ્કેનર: ₹15,000 – ₹25,000
વેબકેમ (ઇચ્છિત ગુણવત્તા): ₹2,000 – ₹5,000
પ્રિન્ટર + સ્કેનર: ₹5,000 – ₹8,000
GPS ઉપકરણ + UPS: ₹5,000
ફર્નિચર અને સેન્ટર સેટઅપ: ₹10,000 – ₹15,000
UIDAI પરીક્ષા ફી (NSEIT): ₹470 (આશરે)
અન્ય લાઇસન્સિંગ અને મંજૂરી ખર્ચ: ₹2,000 – ₹5,000
આ મુજબ, તમારે કુલ ₹70,000 થી ₹1,00,000 સુધીનું રોકાણ કરવું પડી શકે છે. હા, જો તમારી પાસે પહેલાથી જ કેટલાક સાધનો ઉપલબ્ધ હોય, તો કિંમત પણ ઓછી થઈ શકે છે. સારી વાત એ છે કે એકવાર સેટઅપ થઈ ગયા પછી, તમે દરેક સેવા માટે આવક પણ મેળવો છો, જેમ કે આધાર અપડેટ કરવા માટે ₹30 થી ₹50 ફી, જે UIDAI દ્વારા નક્કી કરવામાં આવે છે.
જો તમે CSC દ્વારા આધાર કેન્દ્ર ચલાવી રહ્યા છો, તો ઘણી વખત સરકાર તરફથી સાધનો ખરીદવામાં સબસિડી અથવા સહાય પણ મળે છે. આ સાથે, તમે તમારા કેન્દ્ર પર PAN કાર્ડ સેવા, વીજળી બિલ ચુકવણી, પાસપોર્ટ અરજી, ટ્રેન ટિકિટ બુકિંગ જેવી ઘણી અન્ય સેવાઓ ઉમેરી શકો છો, જે તમારી આવકમાં વધુ વધારો કરે છે.
અહીં પણ વાંચો…………